Kelebek Etkisi, bir sistem içerisinde önemsiz düşünülen küçük etkilerin, büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurmasını ifade eder. Şimdi Kelebek Etkisi’nin detaylarına ve neden kelebekten esinlenildiğine göz atalım.
Bilimsel olarak Türkiye’de kanat çırpan küçük bir kelebeğin kanat çırpmasıyla oluşturduğu hava akımı, Amerika’da kasırga oluşmasına sebep olabilir. Bu fiziksel olarak tamamen mümkündür. Kaos Teorisi’nin babası Edward Norton Lorenz Kelebek Etkisi’ni ilk farkeden kişi oldu. Konuyu Kaos Teorisi’yle birlikte inceleyen Lorenz kelebeğin kanat çırpması gibi küçük bir etkinin zincirleme reaksiyonlar sonucu çok büyük ve önlenemeyen etkiler doğurabileceğini keşfeder. Zaten etkinin ismi de buradan gelmektedir. Buradan Lorenz şu sonucu çıkarmıştır; hava olayları gibi büyük değişimlere sahip etkiler tüm faktörler hesaba katılmadıkça bu sistemleri izlemenin doğruluk payı eksik olacaktır.
Kelebek Etkisi’nin Kısa Tarihçesi
1961 yılında Lorenz bir hava durumu tahmini çalışmasında sayısal bilgisayar modeli kullanırken 0,506127 sayısı yerine 0,506 değerini girdi. Sonuç olarak tamamen farklı iki hava durumu senaryosuyla karşılaştı. Birinci model başlangıç koşullarını kapsayan tüm sürece dayalı, ikinci model ise verilerin bir parçasına dayalı idi. Başlangıç kısımları aynı fakat ürettiği sonuçlar farklı olan modeller, ufak etkilerin çok farklı sonuçlar doğurabileceğini gösteriyordu. Aradan kısa bir zaman sonra 1963 yılında Lorenz “Deterministik Periyodik Olmayan Akış” başlıklı bir makale yayınladı. Lorenz makalesinin bir kısmında şu cümleleri kullandı.
Bir meteorolog, bir martının kanat çırpmasının hava olaylarının seyrini sonsuza kadar değiştirmesi gerektiğini söylemeli. Tartışmalı bir konu, yalnız sonuç martıların lehine dönüyor.
Daha sonralarda ise daha romantik olacağını düşündüğü için martı örneği yerine kelebek örneğini kullanmayı tercih etti.